Aduanak eta big data: Arrisku-profilak sortzen dituzten Zerga Administrazioko Estatu Agentziaren tresna berriak

Zerga Administrazioko Estatu Agentziak (aurrerantzean ZAEA) argitaratu duen azkeneko memorian estatistika interesgarri bat aurki dezakegu, non 2020an nazioarteko merkataritzako salgaiei egindako kontrol dokumental eta fisikoen kopurua zenbatzen den, inportazioari zein esportazioari dagokionez. Azken emaitzak erakusten du nabarmen hazi direla tramite telematikoak, tramite fisikoekiko.

2019an, pandemiaren eraginik gabe, 700.000 esku-hartze inguru egin zen, hau da, egunean 1.916 bat kontrol-jarduketa. 2020an, berriz, hainbat hilabetez jarduera txikia izan ondoren, eguneko 1.600 kontrol egin zen.

Izan ere, pandemiaren eraginek aldatutako agertoki honetan, non, arlo askotan, tramite telematikoak fisikoei lekua hartzen joan diren, lehen guztizkoarekiko % 92 ziren esku-hartze dokumentalak eta % 97 dira orain.

Zaila den arren aurreikuspenen eremuan denboraren joanarekin zutik eutsiko dioten adierazpen sendoak eraikitzea, aktore ekonomikoek jarduera hazten mantenduko duten horniketa-kateak sortzeko joaera izaten dute.

Horregatik, merkataritza legitimoaren babesari eta segurtasunari eta Batasuneko herritarrei buruzko Europako Batzordearen agindua betetzeko, ZAEA merkataritzaren hazkunde horien erritmoari jarraitzeko gai izan beharko litzateke. Horretarako, jakina, funtsezkoak dira dokumentuen tratamendu masiboa arinduko duten tresnak.

Arrazoi horregatik, 2021ean, informazioaren analisi-sistemen, big data delakoaren, datuen meatzaritzaren eta hizkuntzaren teknologien arloetako aplikazioak mantentzeko eta garatzeko ia 4 milioiko kontratu bat esleitu zuen, esleipenaren testuan bertan ageri denaren arabera.

ZAEAko arduradunentzako, eredu horien asmoa ez da urtetan hartutako giza esperientzian oinarritutako gaur egungo hautapen-sistemak ordeztea, baizik eta tresna erraztaileak eta osagarriak dira.

Datu historikoen analisiaren bitartez sortutako arrisku-profilak

Azkeneko urteetan, datuak biltzeko gaitasuna handituz joan da pixkanaka, informazioa eskuratzeko iturri eta tresna berrien erabileraren ondorioz.

Horrela, Zerga Administrazioek datu kopuru ikaragarria dute, batzuk barne-iturrietatik datozenak, izan tradizionalak (hitzarmen bidez, bildutakoak edo hornitutakoak), izan izaera digitaleko iturri berrietakoak, bai eta nazio- zein nazioarte-mailako beste aktore ekonomiko batzuek transferitutako datuak, egituratutako eta egituratu gabeko formatu ezberdinetan gordeta daudenak.

Hala ere, gero eta ugariagoa eta osoagoa den informazio horrek guztiak ordenarik izango ez balu, eta ez balitz konektatuta egongo eta informazio horren elementuak elkarren artean erlazionatuta egongo ez balira, ez litzateke erabilgarria izango, ezta kudeagarria ere eta, beraz, ez luke balioko aurreikusitako helburuetarako.

Horregatik, ZAEA arriskuak kudeatzeko Hermes izeneko tresna ahaltsu bat garatzen ari da, ZUJAR datu-baseen sistema konplexuan dagoen informazioan oinarritzen dena; sistema hori informazioa ordenatzeko, iragazteko eta erreproduzitzeko gai da, DEDALO sistemak (eta beste hainbatek) kontsumitu beharreko moduaren arabera ustiatu dezan.

Dagoeneko ez da nahikoa, berariazko aitortzaileen datu zehatzetatik abiatuta, aztertu beharrekoaren funsgabetasunak eskuratzea, baizik eta, teknika berri horiekin arrisku-indizeak sortzen dira, ratio eta desbideratze estandarren ikuspegi tipifikatuaren bitartez, sistema elikatzen duten geroko jarduketekin perfekzionatzen joango diren arrisku-profilak sortuz.

Makinak dagoeneko ikaste-prozesuan daude, beraz, denbora kontua da algoritmoak perfekziona daitezen eta datu historiko horiekin guztiekin sortutako ereduetan gero eta desbideratze txikiagoak detekta ditzaten, ereduak elikatu dituzten kasuen antzerako beste batzuetan iruzurra eta hutsegiteak egoteko probabilitatea aurreikustea ahalbideratuz. Hau da, sistemak aitortzaile bakoitzarengandik espero duena aurresaten du, eta errealitatea bere kalkuluekin bat al datorren egiaztatzen du.

Operadore ekonomikoak inoiz baino gehiago egongo dira haien informazioa osorik, modu eraginkorrean, kontrastatuta eta xehatuta kudeatzera, data aurreikus daitezkeen haien jardueraren parametroetan mantentzeko, ez badute ezgaraiko ezustekorik jaso nahi.

Ismael Barriuso Gómez

VASCO Taldeko

prozesu logistikoen arduraduna